BOSPORUS FOR EVER

22/7/08

Η Πόλη MOY


Κάθε φορά που προσγειώνομαι στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κων/πολης ένα γλυκό συναίσθημα αναβλύζει από μέσα μου. Παρ’ όλο που έζησα σαν παιδί μόνο στα 6 πρώτα χρόνια της ζωής μου, οι παιδικές αναμνήσεις ανάκατες με όλες τις διηγήσεις παππούδων και γονιών καθώς και αυτό το διαισθητικό άγγιγμα της πατρίδας-γης με κάνει να αισθάνομαι όμορφα και περίεργα οικεία. Τελικά παρά της τόσες δεκαετίες που ζω στη Μητέρα Πατρίδα φαίνεται πως ακόμα μέσα μου βασιλεύει το σύνδρομο της προσφυγιάς. Φαίνεται πως τα παιδικά βιώματα της ζωής στην «ξενιτιά» χωρίς αρχικά κανένα συγγενή δεν ξεχνιούνται. Πώς μπορεί να ξεχαστεί η απέραντη χαρά της προσμονής όταν κάποιοι από τους παππούδες ταξίδευαν για να μας δουν, πώς ξεχνιέται εκείνη η παιδική λύπη σε σημείο απόγνωσης όταν τα καταραμένα πλοία από τον Πειραιά έπαιρναν πίσω τα χάδια της γιαγιάς και τα χαρτζιλίκια του παππού και ξανά πίσω στην ανάδελφη οικογένεια των τεσσάρων και μόνο. Και να έχεις και στο σχολείο τους συμμαθητές σου να σε λένε και τουρκόσπορο. Τέλος πάντων, περασμένα ξεχασμένα..

Το πρώτο πράγμα που σε εντυπωσιάζει στην σημερινή Κων/πολη είναι η πολυκοσμία. Μια πόλη που ο πληθυσμός της είναι αμέτρητος και μόνο κατ’ εκτίμηση υπολογίζεται από 13 έως 15 εκατομμύρια! Ναι, με τόσο μεγάλη απόκλιση αφού κανένας δεν μπορεί να μετρήσει με σιγουριά τα εκατομμύρια των μαντηλοφόρων που μπαινοβγαίνουν καθημερινά από τα βάθη της Ανατολής σε αυτήν εδώ την ακτή του Βοσπόρου. Είπα μαντηλοφόρων; Αυτό είναι το δεύτερο πράγμα που σε εντυπωσιάζει ιδίως αν επισκέπτεσαι συχνά την Επτάλοφο. Ας είναι καλά ο κύριος Ερντογάν που γέμισε την Πόλη με τσεμπέρια. Η επόμενη κίνηση είναι να δούμε στους δρόμους και φέσια για να θαφτεί οριστικά το όραμα του "Πατερούλη" της νεώτερης Τουρκίας που ανάγκασε τους Τούρκους να πετάξουν φέσια και τσεμπέρια στα σκουπίδια της ιστορίας στα σκουπίδια όμως όπου ψάχνοντας τα ανέσυρε ο εθνικός μας κουμπάρος.
Αυτή η πολυκοσμία είναι αισθητή παντού. Στους ακινητοποιημένους αυτοκινητόδρομους των 5 και 6 λωρίδων που διασχίζουν διαγώνια και περιμετρικά για να εξυπηρετήσουν την πόλη αλλά σήμερα πια είναι ανεπαρκείς και πολλές ώρες τις ημέρας βλέπεις ακόμη και μικροπωλητές να πουλούν την πραμάτεια τους στους απεγνωσμένους οδηγούς μέσα στην λεγόμενη οδό ταχείας κυκλοφορίας. Στα πάρκα που δεν χωράνε άλλο κόσμο και που δίνουν μόνιμα την εικόνα δρόμου έξω από στάδιο μόλις έληξε ο αγώνας. Στα τραμ που ανεβοκατεβαίνουν με τους επιβάτες να κρέμονται από τα βαγόνια. Στη γέφυρα του Γαλατά όπου εκτός από τους χιλιάδες περαστικούς κάθε ώρα της ημέρας συναντάς και μια εκατοντάδα ερασιτέχνες ψαράδες που προσπαθούν με τα καλάμια τους να γοητεύσουν τις ονομαστές παλαμίδες της Προποντίδας. Τι να λέμε τώρα. Μιλάμε για πληθυσμό σχεδόν μιάμιση Ελλάδα σε μια πόλη! Η Πόλη του ενός εκατομμυρίου και από αυτό των εκατό χιλιάδων Ελλήνων φαντάζει στις μνήμες σαν μια εικόνα επιστημονικής φαντασίας.

Λένε πως για να ευχαριστηθείς την Πόλη πρέπει να κάνεις ένα μήνα δίαιτα πριν έρθεις και άλλο τόσο όταν γυρίσεις. Και καμιά αναλυσούλα για χοληστερίνη μετά δεν βλάπτει..
Μπαίνοντας στον πεζόδρομο του Πέρα, στον Μεγάλο Δρόμο κατά το παρελθόν στο Isticlar για το παρόν και παραμερίζοντας τον όχλο, κυριολεκτικά όχλο, που περπατά μπροστά σου θα αρχίσεις να βλέπεις τις βιτρίνες των ατέλειωτων φαγάδικων με τους τεράστιους γύρους διαμέτρου μέχρι και ενός μέτρου, τα σουτζουκάκια που ψήνονται στα κάρβουνα συνοδευμένα από πράσινες πιπεριές που σιγοψήνονται και αυτές μαζί τους, τις κάθε λογής πίττες που γριές ανατολίτισσες καθισμένες σταυροπόδι ανοίγουν το φύλλο μπροστά σου, τις βιτρίνες των ζαχαροπλαστείων με τα ατέλειωτα γλυκά τα εκμέκ με καϊμάκι, τα ταουκοξού, τα καζάντιμπι. Σε ένα μαγαζί μια ατέλειωτη ουρά φανερώνει πως τα ζεστά κουλούρια μόλις βγήκαν από το φούρνο. Το μαγαζί είναι «σιμιτσίδικο», κουλουροπωλείο και τα σιμίτια, τα κουλούρια, δεν έχουν καμιά σχέση με τα δικά μας. Σε όλη αυτή την περιπλάνηση, ανάμεσα σε μαγαζιά νεωτερισμών, παπουτσιών και φαγάδικα, ακούς και κάποιες Ελληνικές μελωδίες από τα μικρά δισκάδικα που είναι και αυτά διάσπαρτα στο Πέρα καθώς για τους Τούρκους η ελληνική μουσική είναι πολύ αγαπητή. Μέσα στην κοσμοπλημμύρα και το μικρό κόκκινο τραμ που ανεβοκατεβαίνει αγκομαχώντας από το «Τουνέλ» στο «Ταξίμ» κτυπώντας συνεχώς το καμπανάκι του με τον οδηγό του να αγωνιά μην πάρει κάτω από τις ρόδες του κανέναν αφηρημένο περιπατητή. Δεν νομίζω πουθενά αλλού στον κόσμο τραμ να διασχίζει τέτοιο γεμάτο με ανθρώπους δρόμο. Αν σηκώσεις λίγο το βλέμμα σου πάνω από το επίπεδο των βιτρινών θα δεις πολλά γκρίζα από το χρόνο κλασσικά ελληνικά μέγαρα. Σε μερικά υπάρχουν ακόμη και κάποιες μισοσβησμένες Ελληνικές επιγραφές. Το Πέρα στα χρόνια που ανθούσε η ομογένεια ήταν όλο στα χέρια των Ελλήνων, όπως στα χέρια των Ελλήνων ήταν και όλο το εμπόριο της τότε Πόλης. Κάπου στη μέση της διαδρομής θα συναντήσουμε και την ψαραγορά, το λεγόμενο Μπαλούκ-Παζάρ αφού μπαλούκ στα τουρκικά σημαίνει ψάρι. Για δύο πράγματα είναι «άπαιχτη» η Πόλη. Για τα ψάρια και για τα φρούτα. Η γλυκιά Μαύρη Θάλασσα που τη γλυκαίνουν τα τόσα ποτάμια που χύνονται σ’ αυτή είναι πολύ πλούσια σε ψάρια αλλά και ο Βόσπορος, η Προποντίδα ακόμη και αυτός ο αστικός Κεράτιος κρύβουν ακόμα πλούσιες ψαριές. Μπαίνοντας στο Μπαλούκ – Παζάρ θα σπάσουν τη μύτη σου οι μυρωδιές από τα μύδια σουβλάκι που τηγανίζονται μπροστά σου και θα κοιτάς απορημένος τα βουνά από τα γεμιστά με ρύζι μύδια που περιμένουν στις πιατέλες τους πεινασμένους η λαίμαργους πολλές φορές διαβάτες. Τα ψάρια παρακάτω, μια ζωγραφιά. Τα φρούτα, που έχουν και αυτά τη θέση τους στην αρχή της αγοράς, βγαλμένα από τον πίνακα Φλαμανδού ζωγράφου. Οποιος πεινάει στα σοβαρά και δεν μπορεί να ξεγελάσει την πείνα του με δυό σουβλάκια μύδια, στο διπλάνο παζάρι στο Τσιτσέκ-Παζάρ, όπου τσιτσέκ στα τούρκικα λουλούδι, υπάρχουν πολλές μπιραρίες και μεζεδοπωλεία που τον περιμένουν.
Και συνεχίζοντας τον κατήφορο προς την θάλασσα φτάνουμε στο «Τουνέλ» για να πάρουμε το τραινάκι που θα μας κατεβάσει κάτω στον Κεράτιο και στη γέφυρα του Γαλατά.
To μικρό καλωδιακό τραινάκι, κάτι σαν το δικό μας στο Λυκαβηττό μόνο που αυτό υπάρχει από τη δεκαετία του 50, σε κατεβάζει σε δυο λεπτά στον προορισμό σου για μια διαδρομή που με τα πόδια θέλεις 15-20 λεπτά μέσα από κατηφορικά δαιδαλώδη σοκάκια. Εδώ κάτω, εκεί όπου ο Κεράτιος σμίγει με το Βόσπορο και τον διασχίζεις με τη γέφυρα του Γαλατά, βρίσκεσαι ξαφνικά σε άλλο κόσμο. Όχι βέβαια ότι και ο πεζόδρομος του Πέρα δεν σε προσγειώνει στην Ανατολή, ιδίως αν προηγούμενα έχεις περάσει από τα Αρμάνι και Γκούτσι της Μάτσκας, της καθαρά Ευρωπαϊκής και κοσμοπολίτικης συνοικίας βόρεια του Ταξίμ, αλλά εδώ νομίζεις πως είσαι σε άλλο κράτος. Αίγυπτος, Ιορδανία, Ιράκ κάτι απ’ όλα και όλα μαζί. Περνώντας τη γέφυρα για απέναντι χαζεύεις τους ατέλειωτους ψαράδες που με τα καλάμια τους, κανένας δεν έχει λιγότερα από τέσσερα πέντε, προσπαθούν να ψαρέψουν με το σύστημα του «αυτόματου ψαρά» (που τον θυμήθηκα τώρα εκείνον τον Σημίτη με τον αυτόματο πιλότο του). Κάθε ένας χρησιμοποιεί κάμποσα καλάμια και περνά την ώρα του κοιτάζοντας τους φελλούς που ανεβοκατεβαίνουν, δολώνοντας και ανεβοκατεβάζοντας τα αγκίστρια. Και είναι τόσα πολλά τα ψάρια κάτω από τη γέφυρα που σε λίγη ώρα τα καλάθια γεμίζουν. Στις προκυμαίες τα καραβάκια ετοιμάζονται να αποπλεύσουν για τα Πριγκιποννήσια (αχ, άλλη λαχτάρα και αυτή) και στο βάθος αριστερά προβάλλει ο τρούλος της Αγια Σοφιάς περιστοιχισμένος από δεκάδες τρούλους και μιναρέδες των παρακείμενων τζαμιών. Το χαρακτηριστικότερο οικοδόμημα που συναντάς από την άλλη πλευρά της γέφυρας είναι το σύμπλεγμα του Μισιρ Τσαρσι , η Αιγυπτιακή Αγορά αφού Μισιρ είναι η Αίγυπτος ενώ το τσαρσί, μάλλον δεν χρειάζεται ερμηνείας.
H κλειστή αυτή αγορά είναι η μία από τις πιο γνωστές της Πόλης. Η άλλη είναι βέβαια το Καπαλί (σκεπαστό) Τσαρσί. Η αγορά αυτή φιλοξενεί κατά κύριο λόγο καταστήματα τροφίμων. Στους εξωτερικούς χώρους θα βρεις ό,τι καλύτερο από φρούτο και λαχανικό έχει να επιδείξει η γόνιμη γη της Μικράς Ασίας . Η κυρίως αγορά είναι γεμάτη με μικροκαταστήματα που πουλάνε πολυχρωμα μπαχαρικά χύμα σε τσουβάλια, ξηρούς καρπούς, παστουρμάδες και σουτζούκια, γλυκά διάφορα και τα φημισμένα μπακλαβαδάκια και γενικώς ντόπια και εξωτικά φαγώσιμα. Η έντονη μυρωδιά όλων των παραπάνω ανακατεμένη με τις φωνές όλων των μαγαζάτορων που προσπαθούν να πουλήσουν την πραμάτεια τους δημιουργούν μια ατμόσφαιρα μοναδική. Το Μισίρ Τσαρσί είναι για μένα μια από τις πιο αγαπημένες γωνιές αυτής της πόλης. Σε έναν όροφο στεγάζεται και το φημισμένο Ελληνικό εστιατόριο «Ο Παντελής», γνωστό για τα διάφορα κρεατικά του. Διαβάζοντας ο αναγνώστης θα σχηματίσει την εντύπωση ότι είμαι κανένας κοιλιόδουλος που μόνο φαγητά έχω στο μυαλό μου. Δεν είναι έτσι. Η ίδια η Πόλη είναι η πατρίδα του φαγητού και του μεζέ. Ας σκεφτούμε πόσα εστιατόρια έχουμε εδώ που προσφέρουν πολίτικη κουζίνα. Ένα μικρό υποκατάστημα αυτής της δραστηριότητας έχει δημιουργηθεί και στην Θεσσαλονίκη από μετανάστες από τα ανατολικά. Γιατί μην μου πει κανείς πως και στη Θεσσαλονίκη το φαγητό και το γλυκό δεν αποτελούν ένα από τα βασικά γνωρίσματα αυτής της πόλης.
Η διαδρομή με τα πόδια από το Μισιρ Τσαρσί έως το Καπαλί Τσαρσί είναι μια άλλη εμπειρία.
Μέσα από στενά δρομάκια με καταστήματα δεξιά και αριστερά με ρούχα και παπούτσια που κρέμονται απ’ έξω σε δεκάδες σειρές μέχρι κάτω. Οι δρόμοι αδιάβατοι σχεδόν από τον κόσμο. Ο κόσμος..ζει σε άλλο κόσμο. Όταν κοιτάζω αυτούς τους ανθρώπους που βρίσκονται ίσως και ένα αιώνα πίσω και χωρίς ίχνος Ευρωπαϊκής εμφάνισης η κουλτούρας αναρωτιέμαι τι από τα δυο συμβαίνει και κάλεσαν οι Ευρωπαίοι την Τουρκία για συνομιλίες για να μπει κάποτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η όποτε επισκεφθήκανε την Τουρκία πέρασαν όλον τον χρόνο τους ανάμεσα στα ακριβά ξενοδοχεία με θέα το Βόσπορο, τα εκπληκτικά κλαμπ μόνο για μέλη της υψηλής κοινωνίας, τα εστιατόρια με τους απίθανους ψαρομεζέδες στα Θεραπειά και ψωνίζοντας στις Ιταλικές και Γαλλικές μπουτίκ γύρο από το Χίλτον νομίζουν πως αυτή είναι η Τουρκία η κοροϊδεύουν τους Τούρκους ασύστολα γιατί και ο πιο ελλειμματικός στο μυαλό μπορεί να καταλάβει ότι αυτός ο λαός μόνο τότε μπορεί να μοιάσει με τους Ευρωπαίους αν η Ευρώπη καταληφθεί από τους Άραβες και μάλιστα από τα πιο απολίτιστα φύλα τους. Νομίζω πως μάλλον το δεύτερο συμβαίνει.
Το Καπαλί Τσαρσί , η κλειστή Αγορά, είναι ένα σύμπλεγμα κτηρίων και διαδρόμων αρκετών χιλιομέτρων αν το μετρήσουμε γραμμικά και αν δεν έχεις κάποιο χάρτη μαζί σου η αν δεν βρεις κάποιον να ρωτήσεις μπορείς επί ώρες να τριγυρνάς εκεί μέσα χωρίς να ξέρεις κατά που πέφτει η έξοδος. Μέσα σε αυτό το ατέλειωτο ανατολίτικο παζάρι τα εμπορεύματα είναι χωροταξικά τοποθετημένα. Αλλού θα βρεις όλα τα χρυσαφικά (τι χρυσαφικά Θεέ μου, τι γούστο, ποιος το φοράει όλο αυτό το μάλαμα) , αλλού τα χαλιά, αλλού τα μουσικά όργανα, αλλού βρίσκονται οι αργυραμοιβοί, αλλού τέλος τα ατέλειωτα μαγαζιά με τα δερμάτινα. Αυτά τα τελευταία είναι και τα αγαπημένα στέκια όλων των Ελλήνων που επισκέπτονται την Πόλη. Να φύγεις από την Πόλη χωρίς δερμάτινο είναι σαν να φύγεις από τη Θεσσαλονίκη χωρίς να πάρεις μαζί σου τα τρίγωνα του Ελενίδη η το τσουρέκι του Τερκενλή (πάλι στα φαγητά η παρομοίωση..) . Εκεί γίνεται και το μεγάλο «παιγνίδι», το παζάρι στο Παζάρι. Ο πωλητής πετάει μια τιμή και ό,τι πιάσει. Ο αγοραστής, αν είναι καλά μυημένος το παίζει καλά και αυτός το παιγνίδι. Αν είναι αρχάριος, προσφέρει τα μισά και αγοράσει υπερήφανος για το κατόρθωμα του το μπουφανάκι, την πάτησε πανηγυρικά. Και το 20% αυτού που σου ζητάνε αν προσφέρεις και πάλι δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για σωστή αγορά. Πάντως η όλη διαπραγμάτευση είναι πολύ διασκεδαστική, αν το δεις αλλιώς. Όποιος επισκεφθεί την Πόλη είναι σίγουρο πως θα περάσει και από δω. Όλα τα πράγματα χρειάζεται κάποιος χρόνος για να τα εμπεδώσει κανείς. Έτσι και το παζάρι στο Τσαρσί χρειάζεται χρόνος για να το μάθεις να το «παίζεις» σωστά. Παζάρι με μέθοδο άνευ διδασκάλου δεν υπάρχει. Θα πληρώσεις το δάσκαλο τις πρώτες φορές ..και μετά θα είσαι προσεκτικότερος.
Θα τελειώσω την αφήγηση μου με την Αγία Σοφία. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες περιγραφικές. Όταν την επισκέφτεσαι δεν μιλάει ο νους, μιλάει η ψυχή και της ψυχής τις αντιδράσεις δεν μπορώ να τις περιγράψω με λόγια. Μόνο με δυο σταγόνες που κυλάνε στα μάγουλα μου κάθε φορά που έρχομαι εδώ μπορώ να περιγράψω την ψυχή μου εκείνη την ώρα. Δεν θέλω να πω τίποτα άλλο. Αφήνω την μαγεία στον επισκέπτη να την ζήσει με όποια αντίδραση βγάλει η ψυχή του.

Αυτή είναι με λίγα λόγια η Πόλη που μιλά στην ψυχή μου. Υπάρχουν άπειρες ομορφιές που αγγίζουν το νου μου αλλά όχι όλες την ψυχή μου. Υπάρχουν ομορφιές που τις βρίσκεις και αλλού. Δεν με συγκινούν οι ακριβές συνοικίες με τα αντίστοιχα μαγαζιά και εστιατόρια, δεν με συγκινούν τα πολυώροφα μοντέρνα ξενοδοχεία (με συγκινεί όμως η θέα του Βοσπόρου από τα δωμάτια τους), δεν με συγκινούν οι κρεμαστές γέφυρες του Βοσπόρου, δεν με συγκινεί το καινούργιο υπερμοντέρνο αεροδρόμιο τους. Με συγκινεί η μίξη της Δύσης και της Ανατολής που μόνο σε αυτή την πόλη μπορεί να βρεις. Με συγκινούν όλα όσα παραπάνω περιληπτικά και όσο επιτρέπει ο χρόνος και ο χώρος περιέγραψα για την Πόλη. Αν δεν φοβόμουνα ότι το κείμενο έγινε μεγάλο και κουραστικό θα έβαζα μέσα στην Πόλη της καρδιάς μου ασφαλώς και το στολίδι της Προποντίδας την Πρίγκηπο. Το αφήνω όμως για κάποια άλλη φορά που θα ξαναμιλήσει αυτή η γωνιά του είναι μου. Αυτή η γωνιά που προσπαθώ να την κρατάω ερμητικά κλειστή αλλά να, καμμιά φορά μου ξεφεύγει και αρχίζει να αραδιάζει εικόνες και συναισθήματα για την Πόλη ΜΟΥ.

19/12/07

Εκεί που μας χρώσταγαν...μας ζητούν και το βόδι.


Σε προχθεσινή δημοσίευση στην ιστοσελίδα του Τουρκικού Γενικού Επιτελείου υπάρχει διαμαρτυρία κατά της Ελλάδος γιατί εξοπλίζει τη Ρόδο και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, κατά παράβαση λέει της Συνθήκης της Λωζάνης!!

Κατά την υπογραφή της Συνθήκης το 1923,στην Κων/πολη κατοικούσαν 125.000 Έλληνες, στην Ίμβρο και Τένεδο 6.000 Έλληνες και στη Δυτ.Θράκη 86.000 Τούρκοι, Πομάκοι και Τσιγγάνοι μουσουλμάνοι.
Σήμερα στην Κων/πολη κατοικούν 2-3.000 γέροντες και άποροι Έλληνες, στην Ίμβρο και Τένεδο περίπου 200 Έλληνες και στην Δυτ.Θράκη πάνω από 100.000 μουσουλμάνοι.

Οι παραπάνω αριθμοί απεικονίζουν αδιαμφισβήτητα,χωρίς επί πλέον λεπτομερείς αναφορές που είναι συντριπτικές, ποιο από τα δύο κράτη , που έβαλε την υπογραφή του κάτω από το κείμενο της Λωζάνης, τήρησε τη συμφωνία και ποιο όχι.
Η παροιμία "φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης" μπορεί να λέγεται για τις σχέσεις κοινών ανθρώπων, πάει πολύ όμως να αποτελεί στρατηγική επιλογή χώρας, που έχει μάλιστα και το θράσος να θέλει να αποτελέσει και μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για να δούμε όμως και τον αντίλογο της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Ακούσατε ποτέ να γίνεται επίκληση των παραπάνω αριθμητικών σχέσεων η προς την Τουρκία η προς τα διεθνή φόρα; Όχι φυσικά. Γι αυτό φτάσαμε ως εδώ. Γιατί αυτή η διαχρονική αντιμετώπιση της Τουρκίας από όλες τις Ελληνικές κυβερνήσεις τους δίνει τη δυνατότητα να εφαρμόσουν μια άλλη λαϊκή παροιμία, μια που αρχίσαμε σήμερα με παροιμίες.
"Δώσε χώρο στο χωριάτη να σ'ανεβει στο κρεββάτι"
Οι Τούρκοι ως φαίνεται και τις γνωρίζουν τις παροιμίες και τις ακολουθούν.

Εμείς;

12/12/07

Από την Πόλη στην Istanbul, 550+ χρόνια ζωντανής μνήμης



Mια από τις πιο δύσκολες αφηγήσεις είναι αυτές που αναφέρονται σε ιστορικές επετείους γιατί πέρα από την δημοσιογραφική εξιστόρηση των γεγονότων πρέπει να εξεταστούν και πολλοί άλλοι παράγοντες αν θέλουμε να έχουμε μια σφαιρική αποτίμηση. Πρέπει να εξεταστεί το πριν, πως φθάσαμε δηλαδή ως εδώ και το μετά, τι έμεινε δηλαδή από τότε ως σήμερα.
Στην ιστορία των λαών, υπάρχουν σημαντικά γεγονότα που σηματοδοτούνται με μία μόνο λέξη παρόλο που η λέξη αυτή δεν είναι αποκλειστικός προσδιορισμός μόνο αυτών των γεγονότων. Λέμε Ακρόπολις και αντιλαμβανόμαστε όλοι τον Παρθενώνα, λέμε η Σταύρωση και όλοι εννοούμε το μαρτύριο του Θεανθρώπου, λέμε η Έξοδος και το μυαλό μας αυτόματα πάει στο Μεσολόγγι έτσι και όταν λέμε η Άλωση το γεγονός μας παραπέμπει συνειρμικά στην Άλωση της Πόλης που και πάλι όταν λέμε Πόλη όλοι αναφερόμαστε στην μία συγκεκριμένη, την μία και μοναδική, στην Κωνσταντινούπολη, τις τελευταίες στιγμές της οποίας καλούμαστε σήμερα να εξιστορήσουμε.
Πολλοί συνδυάζουν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης με το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, άλλοι όμως την χαρακτηρίζουν σαν το ιστορικό επακόλουθο του τέλους μιας Αυτοκρατορίας που συνέβη πολλά χρόνια πριν, σαν την ληξιαρχική πράξη ενός προαναγγελθέντος και αναπόφευκτα αναμενόμενου θανάτου.

Θα κάνω μια σύντομη ιστορική αναδρομή , ένα γρήγορο πέρασμα μέσα στους αιώνες που έζησαν κάτω από το άνοιγμα των φτερών του Δικέφαλου Αετού, σύμβολο μιας Αυτοκρατορίας που δέσποζε στην τότε Οικουμένη.
Η ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ξεκινά με την ίδρυση από τον Μέγα Κωνσταντίνο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του Ανατολικού κράτους της ατέλειωτης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στα ερείπια της αρχαίας πόλης που έκτισε ο Βύζαντας . Η πόλη αυτή που τιμήθηκε με το όνομα του, υπήρξε για 11 αιώνες το κεντρικό σύμβολο της νέας Αυτοκρατορίας που ξεπήδησε μέσα από τις στάχτες του τέλους της κυριαρχίας της Ρώμης και κατά τους χρόνους κυριαρχίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου αριθμούσε πληθυσμό περίπου 200.000 ατόμων.
Στο γρήγορο ταξίδι μου στο χρόνο δεν θα σταθώ σε όλες εκείνες τις δοξασμένες περιόδους της Αυτοκρατορίας. Θα σηματοδοτήσω στα γρήγορα την περίοδο του Μεγάλου Θεοδοσίου(379-395) όπου έχουμε τον θρίαμβο του Χριστιανισμού στην αυτοκρατορία ,την περίοδο του Μεγάλου Ιουστινιανού (527-565) που μαζί με τη σύζυγο του Θεοδώρα δημιούργησε τον Χρυσό Αιώνα του Βυζαντίου στολίζοντας την πρωτεύουσα με την Μεγάλη Εκκλησία την Αγία Σοφία και αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο νομοθετικό έργο, την περίοδο του Βασιλείου του Β’ του Βουλγαροκτόνου (976-1025) που η Αυτοκρατορία γνώρισε τη μεγαλύτερη δύναμη της και δόξα καθώς και τη μεγαλύτερη της έκταση και θα φθάσω στο 1054 οπότε έχουμε το τελικό σχίσμα των δύο Εκκλησιών. Η σχέση Εκκλησίας και κράτους σημάδεψε πολλά γεγονότα στην διάρκεια της ζωής της Αυτοκρατορίας. Η ταύτιση αυτοκρατόρων και πατριαρχών καθώς και οι μεγάλες διαμάχες υπήρξαν καταλυτικές για την ενότητα του κράτους. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία μαστίζεται από ατέλειωτες διενέξεις εκκλησιαστικού χαρακτήρα. Πατριάρχες καθαιρούνται και εξορίζονται, αυτοκράτορες αφορίζονται , πλήθος αιρέσεων διαιρούν την εξουσία τον κλήρο και τον λαό και σαν επιστέγασμα όλων αυτών έχουμε και την διαμάχη μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας, μεταξύ του Πάπα και του Πατριάρχη της Κων/πόλεως.
Ο ανταγωνισμός των δύο Εκκλησιών έχει και άμεσο γεωπολιτικό χαρακτήρα. Η Δυτική Εκκλησία προσπαθεί να επέμβει σε χώρες που εξουσίαζε το Βυζάντιο και επιπροσθέτως η αλαζονεία των παπών , η επιδιώκουσα αυταρχική παντοκρατορία επί της Εκκλησίας επέφερε τελικώς το Σχίσμα που έπαιξε καθοριστικό ρόλο και σε αυτή τούτη την πτώση της βασιλίδος των πόλεων.
Από την εποχή του σχίσματος έως την Άλωση έγιναν πολλές προσπάθειες για την ένωση των δύο Εκκλησιών. Απέτυχαν όμως όλες γιατί αφ’ ενός μεν προσέκρουαν στις υπερφίαλες προθέσεις των παπών, αφ’ ετέρου υπεστηρίζοντο από αυτοκράτορες του Βυζαντίου αποβλέποντες μόνο στην εκ Δυσμών στρατιωτική βοήθεια προς απόκρουση των απειλούντων το κράτος κινδύνων. Ούτε η Εκκλησία ούτε ο λαός ακολούθησε αυτές τις αυτοκρατορικές προθέσεις. Η υπό των σταυροφόρων κατάληψη χωρών που ανήκαν στο Βυζαντινό κράτος και η βάρβαρη και βανδαλική προς τους κατοίκους αυτών συμπεριφορά η οποία συνοδεύτηκε και με την βεβήλωση ναών που ανήκαν στο ανατολικό δόγμα εξήψαν το πολιτικό και θρησκευτικό μίσος των ανατολικών προς τους δυτικούς ώστε πολλοί εκ των κατοίκων της Κων/πολης, λίγο πριν τη άλωση να προτιμούν το μουσουλμανικό φέσι από την παπική τιάρα.
Ο λαός χωρίστηκε στα δύο. Στους λεγόμενους ενωτικούς και στους ανθενωτικούς. Η ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία και η βυζαντινή κοινωνία περνούν από βαθιά ηθική κρίση. Οι άρχοντες οι διαχειριζόμενοι τα κοινά είναι άρπαγες, οι δικαστές δωρολήπτες, και όσοι πολιτεύονται ψευδολόγοι με ολέθριο αντίκτυπο στην κοινωνία. Οι εγωιστές, οι αλαζόνες, οι αχάριστοι, οι λασπολόγοι, οι αδιάλλακτοι κυριαρχούν. Και αυτά τα παραπάνω δεν τα λέει κάποιος περιγράφοντας τη σημερινή σύγχρονη εποχή μας. Τα γράφει ο μοναχός Ιωσήφ Βρυέννιος στις αρχές του 15ου αιώνα και σκιαγραφεί την κοινωνία της εποχής λίγο πριν την Άλωση.
Τότε , επί του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου , λίγο πριν την πτώση, έγινε η τελευταία προσπάθεια για την ένωση των δύο Εκκλησιών. Ο Αυτοκράτορας ζήτησε την ένωση από τον Πάπα Νικόλαο τον Ε’ ζητώντας απεγνωσμένα βοήθεια για να σώσει την Πόλη.
Όταν όμως οι απεσταλμένοι του Πάπα τέλεσαν λειτουργία τον ναό της Αγίας Σοφίας, τον Δεκέμβριο του 1452, έγινε στάση στην πρωτεύουσα. Όλοι οι κληρικοί της Ανατολικής Εκκλησίας που έλαβαν μέρος στη λειτουργία αφορίστηκαν και η Αγία Σοφία ανακαινίσθη εκ νέου ως μολυνθείσα υπό των δυτικών. Έτσι και μετά από την τελευταία αυτή προσπάθεια ξεκίνησε η μαρτυρική πορεία του Αυτοκράτορα, του λαού και της Πόλης προς την οδό του πεπρωμένου τους, πεπρωμένο που ενώ συνήθως του δίνουμε μεταφυσικές διαστάσεις, τις περισσότερες φορές καθορίζεται από τη στάση ανθρώπων.
Ας εξετάσουμε τώρα την Αυτοκρατορία και την πρωτεύουσα της στα χρόνια του τελευταίου της μονάρχη, του θρυλικού Κων/νου του ΙΑ του Παλαιολόγου που ανέβηκε στο θρόνο το 1449 για να σφραγίσει σε 4 χρόνια με το μαρτυρικό θάνατο του το τέλος της Ελληνιστικής εποχής στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Από τα μέσα του 11ου αιώνα οι Σελτζούκοι Τούρκοι, ξεκινώντας από τις στέπες της μακρινής Ασίας κάνουν τη εμφάνιση τους στα εδάφη της αυτοκρατορίας και αρχίζει η αφαίμαξη των εδαφών της ξεκινώντας από τα ανατολικά.
Μεσολαβούν και οι δυτικοί με τους Σταυροφόρους, τους Ενετούς, τους Γενουάτες, επέρχεται η παρακμή, προδιαγεγραμμένο τέλος κάθε αυτοκρατορίας και έτσι με την άνοδο του Παλαιολόγου στο θρόνο το 1449 το κράτος οριοθετείται από την Κωνσταντινούπολη, κάποια βόρεια προάστια προς τον Εύξεινο Πόντο και κάποια νότια προς την Προποντίδα, μερικά νησιά του Αιγαίου και κάποιο τμήμα του Μοριά εκεί προς το νότο που το εξουσίαζαν οι αδελφοί του Δημήτριος και Θωμάς, φιλονικούντες όμως μεταξύ τους και μάλιστα ο Δημήτριος ήταν φίλος των Τούρκων και δεν δίστασε να τους καλέσει προς βοήθεια του εναντίον του αδελφού του.
Αυτή δε η Κωνσταντινούπολη που στις εποχές της μεγάλης δόξας της αριθμούσε 1.000.000 κατοίκους τώρα μόλις και μετά βίας συγκέντρωνε 50.000 κατοίκους ο δε στρατός της αποτελείτο από 5.000 βυζαντινούς και 2.000 ξένους κυρίως Ενετούς και Γενουάτες .Οι τελευταίοι αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή του Γαλατά και δεν έλαβαν μέρος στην τελική μάχη, διατηρώντας την ουδετερότητα τους.
Η πόλη είχε χάσει όλη τη δόξα της και μόνο κάποια ιδιαίτερα κτήρια, το Παλάτι , ο Ιππόδρομος και κάποιες μεγάλες εκκλησίες θύμιζαν το λαμπρό παρελθόν της. Τα οικονομικά της άθλια. Κράτος χωρίς υπηκόους από πού θα αντλήσει φόρους; Κειμήλια εκκλησιών δόθηκαν για να κοπούν νομίσματα και να πληρωθούν οι στρατιώτες. Ο άλλοτε πανίσχυρος Βυζαντινός στόλος περιορίστηκε σε 10 πλοία και αυτά κλεισμένα πίσω την αλυσίδα που σφράγιζε την είσοδο του Κεράτιου. Αυτή ήταν η κατάσταση όταν στις 7 Απριλίου 1453 άρχισε η πολιορκία.
Απέναντι στους ολιγάριθμους υπερασπιστές της Πόλης ο Μωάμεθ ο Β’ αντιπαρατάσσει 150.000 στρατιώτες που πλαισιώνονται από τεχνίτες, εργάτες, υπηρέτες και μεγάλο αριθμό ατάκτων. Ο αντίπαλος του Κωνσταντίνου, ο Μωάμεθ ο Β΄, είκοσι ενός ετών, συνδύαζε μια μεγάλη σκληρότητα, δίψα για αίμα και πολλά κατώτερα πάθη με ένα ενδιαφέρον για την επιστήμη, την τέχνη και τη μόρφωση καθώς και την δραστηριότητα και τις ικανότητες ενός στρατηγού, πολιτικού και οργανωτού. Εγκαταλείποντας την πρωτεύουσα του την Ανδριανούπολη, ο Μωάμεθ εγκαταστάθηκε σε μια σκηνή έξω από τα τείχη της Πόλης και συγκεκριμένα έξω από την πύλη του Αγίου Ρωμανού. Τα τείχη αυτά περιέβαλλαν την πόλη και από ξηρά και από θάλασσα. Αρχικά τα κατασκεύασε ο Μέγας Κων/νος αλλά μετά την καταστροφή τους από το σεισμό του 412 ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος ο Β’ τα ανακατασκεύασε και λίγο αργότερα προστέθηκε και τάφρος πλάτους 15-20 μέτρων η οποία γέμιζε με νερό όταν οι κίνδυνοι το απαιτούσαν.
Στις 12 Απριλίου έφτασε και ο πολεμικός στόλος των Τούρκων αποτελούμενος από 400 πλοία αλλά έμεινε αγκυροβολημένος στο Βόσπορο καθώς μια χοντρή αλυσίδα έφραζε την είσοδο του Κεράτιου κόλπου και παρ’ όλες τις προσπάθειες τους δεν μπόρεσαν να τη σπάσουν. Για τον αποκλεισμό της Πόλης ο Μωάμεθ χρησιμοποίησε και τα δύο κάστρα που έκτισε για το σκοπό αυτό στις δύο πλευρές του Βοσπόρου, για να αποκόψει την αποστολή τροφίμων και εφοδίων από τη Μαύρη Θάλασσα. Ο αυτοκράτωρ επισκεύασε τα τείχη στα σημεία που υπήρχαν ρήγματα, και μετέφερε στην πόλη όλες τις ποσότητες των σιτηρών που ήταν δυνατόν να συγκεντρωθούν. Ζήτησε και πάλι βοήθεια από τη Δύση αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Στην τελική επιτυχία των Τούρκων δεν συνέβαλλε μόνο η ασύγκριτη υπεροχή τους σε στρατιωτικές δυνάμεις όσο το γεγονός ότι ο Μωάμεθ υπήρξε ο πρώτος άρχων στην ιστορία που είχε στη διάθεση του πραγματικά οργανωμένο πυροβολικό. Τα τέλεια και γιγάντια για την εποχή εκείνη ορειχάλκινα κανόνια των Τούρκων εξετόξευαν σε μεγάλη απόσταση τεράστια πέτρινα βλήματα στων οποίων τα πλήγματα δεν ήταν δυνατόν να αντισταθούν τα παλαιά τείχη της Κωνσταντινουπόλεως καθώς ο βομβαρδισμός συνεχιζόταν για εβδομάδες. Οι βολές άνοιγαν τρύπες στα τείχη τις οποίες όμως κατάφερναν να επισκευάζουν και να κλείνουν οι αμυνόμενοι καθημερινώς.
Στις 20 Απριλίου έλαβε χώρα το μόνο ευχάριστο γεγονός που έζησαν οι Χριστιανοί κατά τη διάρκεια της πολιορκίας. Τα τέσσερα πλοία των Γενουατών που ήρθαν σε βοήθεια νίκησαν σε ναυμαχία τον στόλο των Τούρκων που είχε αποκλείσει από τα νότια τη Πόλη και μπήκαν θριαμβευτικά στον Κεράτιο ανεβάζοντας στα ύψη το ηθικό των πολιορκουμένων αφού κατάφεραν να νικήσουν τον αντίπαλο που διέθετε υπερβολική αριθμητική υπεροχή. Η χαρά όμως κράτησε μόνο για δυο μέρες. Το πρωί της 22ας Απριλίου η πόλη με τον Αυτοκράτορα επί κεφαλής αντίκρισε ένα απίστευτο θέαμα. Ο στόλος των Τούρκων βρισκόταν μέσα στον Κεράτιο! Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης νύκτας ο Σουλτάνος κατασκεύασε ξύλινη δίολκο δώδεκα χιλιομέτρων και μετέφερε 70 πλοία από το Βόσπορο μέσα στον κλειστό με αλυσίδα κόλπο. Ο στόλος των Ελλήνων και των Ιταλών που βρισκόταν μέσα στον Κεράτιο κόλπο βρέθηκε ανάμεσα σε δυο πυρά και η κατάσταση έγινε ακόμη πιο δύσκολη. Εν τω μεταξύ ο συνεχής βομβαρδισμός της πόλεως που δεν διεκόπη καθόλου εξήντλησε τελείως τον πληθυσμό.
Άνδρες, γυναίκες, παιδιά, ιερείς, μοναχοί και μοναχές προσπαθούσαν νύχτα και μέρα κάτω από τα πυρά του πυροβολικού να επανορθώσουν τις πολυάριθμες ρωγμές του τείχους. Και η πολιορκία αριθμούσε ήδη 50 μέρες.
Στις 21 Μάιου ο Μωάμεθ ζήτησε τη παράδοση της πόλης και υποσχόταν στον Κωνσταντίνο και σε όσους ήθελαν ότι θα μπορούσαν να φύγουν ελεύθεροι από την πόλη. Ο Κωνσταντίνος πρότεινε να πληρώσει υψηλότερους φόρους υποτέλειας, πλήρωνε ήδη 300.000 ασημένια νομίσματα ετησίως, αλλά να κρατήσει υπό την κατοχή του την Πόλη.
“ Το δε την πόλιν σοι δούναι, ουτ’ εμόν έστιν ουτ΄ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών”. Ήταν η τελική απάντηση του Κωνσταντίνου στον Μωάμεθ λίγο πριν πέσει η αυλαία της τελευταίας παράστασης.
Στις 27 Μαΐου άρχισε ο σφοδρότερος βομβαρδισμός που γνώρισε η πόλη και ξεκίνησε η γενική επίθεση με επίκεντρο την Πύλη του Αγίου Ρωμανού γιατί εκεί το τείχος είχε σχεδόν καταπέσει. Έγιναν δυο επιθέσεις και η τελική επίθεση ορίστηκε από τον Πολιορκητή να γίνει τη νύχτα της 28ης προς την 29η Μαΐου.
Η γηραιά πρωτεύουσα της Χριστιανικής Ανατολής, προβλέποντας την αναπόφευκτη καταστροφή και ξέροντας ότι επίκειτο η μεγάλη επίθεση, πέρασε την παραμονή της μεγάλης μέρας με προσευχές και δάκρυα. Ύστερα από διαταγή του Αυτοκράτορα θρησκευτικές πομπές τις οποίες ακολουθούσε πλήθος ανθρώπων πέρασαν από τα τείχη ψάλλοντας το «Κύριε Ελέησον». Οι άνδρες ενθάρρυναν ο ένας τον άλλο να αντισταθούν σταθερά στους Τούρκους την τελευταία στιγμή της μάχης.
Το βράδυ της ίδιας μέρας έγινε στην Αγία Σοφία η τελευταία Χριστιανική ακολουθία που έλαβε χώρα στην περίφημη εκκλησία. Η μεγάλη ακολουθία εκείνης της βραδιάς πρέπει να κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία, όχι μόνο γιατί ήταν η τελευταία χριστιανική λειτουργία στο Σύμβολο της θρησκείας και της πίστης μας αλλά γιατί στην ουσία ήταν μια επιθανάτιος λειτουργία στην οποία όμως για πρώτη φορά συμμετείχαν και οι μετά από λίγο νεκροί. Ο Αυτοκράτορας και όσοι από τους αρχηγούς μπορούσαν ήταν παρόντες και το κτήριο για μια φορά ακόμη-την τελευταία- γέμισε ασφυκτικά από Χριστιανούς. Ο Πατριάρχης και ο Καρδινάλιος, το πλήθος ιερέων που εκπροσωπούσαν τόσον την Ανατολική όσον και την Δυτική Εκκλησία, ευγενείς και στρατιώτες και χιλιάδες απλοί Κωνσταντινουπολίτες ήσαν όλοι εκεί ανακατεμένοι. Ο Αυτοκράτωρ και οι ακολουθία του μετάλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων και αποχαιρέτησαν τον Πατριάρχη.
Η γενική επίθεση άρχισε την Τρίτη το βράδυ μεταξύ μία και δύο τα χαράματα τις 29ης Μαΐου. Η τρίτη επίθεση στη κατεστραμμένη Πύλη του Αγίου Ρωμανού ήταν και η τελική.
Καθώς το τείχος υποχώρησε οι Τούρκοι μπήκαν μαζικά στην Πόλη. Ο Αυτοκράτωρ πολεμώντας σαν απλός στρατιώτης έπεσε νεκρός στη μάχη. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον θάνατο του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου και για τον λόγο αυτό ο θάνατος του έγινε γρήγορα θέμα θρύλου που έχει συσκοτίσει την ιστορική πραγματικότητα. Με το θάνατο του Αυτοκράτορα και την υποχώρηση των αμυνομένων η Πόλις εάλω!
Οι Τούρκοι μπαίνοντας στην πόλη επεδόθησαν σε ατέλειωτες σφαγές και λεηλασίες. Ένα μεγάλο πλήθος Ελλήνων κατέφυγε στην Αγία Σοφία ελπίζοντας να βρει εκεί ασφάλεια. Αλλά οι Τούρκοι έσπασαν την κεντρική πύλη και όρμισαν μέσα στην εκκλησία όπου έσφαξαν τους Έλληνες που ήταν κρυμμένοι εκεί χωρίς καμία διάκριση φύλου η ηλικίας.
Την ημέρα της πτώσεως η την επομένη ο Σουλτάνος μπήκε επισήμως στην Κωνσταντινούπολη και πήγε στην Αγία Σοφία όπου και προσευχήθηκε στον Μωάμεθ. Κατόπιν εγκαταστάθηκε στα Αυτοκρατορικά ανάκτορα των Βλαχερνών και η Αγία Σοφία έγινε τζαμί. Τις επόμενες μέρες ο Μωάμεθ ο Β’ διευθέτησε τα σημαντικότερα προβλήματα που είχαν ανακύψει με την Άλωση. Εκτέλεσε όλους τους επιφανείς Βυζαντινούς, ακόμη και τον μέγα δούκα Λουκά Νοταρά που είχε δηλώσει πριν την Άλωση ότι προτιμούσε τους Οθωμανούς από τους Λατίνους, διόρισε έναν προσωρινό διοικητή της πόλης και ηγέτες σε όλες τις θρησκευτικές κοινότητες του κράτους του.
Νέος Πατριάρχης Κων/πολης εκλέχθηκε ο Γεώργιος Σχολάριος (ως Γεννάδιος ο Β’) ο μέχρι τότε αρχηγός των ανθενωτικών στον οποίον ο Μωάμεθ ο Β’ έδωσε τόσα προνόμια ,ώστε ουσιαστικά τον κατέστησε και πολιτικό ηγέτη των χριστιανών ορθοδόξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μετέφερε την έδρα της αυτοκρατορίας του από την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη η οποία μετονομάστηκε σε Ιστανμπούλ παράφραση του Ελληνικού, εις την Πόλη. Εδώ θα παγώσω και εγώ τον χρόνο γιατί αυτών των γεγονότων την ιστορική επέτειο θέλω να εξιστορήσω, γεγονότα που συνέβησαν πριν 550+ χρόνια και σημάδεψαν τη ζωή και εξέλιξη του έθνους μας. Γεγονότα που προκάλεσαν ατέλειωτους λαϊκούς θρύλους. Θρύλους για μαρμαρωμένους βασιλιάδες,για ψάρια που πήδησαν από το τηγάνι, για πόρτες κλειστές που πίσω από εκεί περιμένει ο ιερέας της Αγίας Σοφίας για να συνεχίσει τη λειτουργία, για τον εξαδάκτυλο που θα ξαναμπεί θριαμβευτικά στην Πόλη. Θρύλους που κρατάνε ζωντανή και άσβεστη τη μνήμη μας τόσο για αυτό που χάσαμε όσο και για την ηρωική και απέλπιδα μάχη του Παλαιολόγου και των λίγων υπερασπιστών των τειχών της ξακουστής πόλης.
Δεν ξέρω πολλούς λαούς που να τιμούν μάχες που χάθηκαν όσο εμείς. Τιμούμε τον Λεωνίδα που έπεσε μαζί με τους τριακόσιους. Τιμούμε τον Κωνσταντίνο τον ΙΑ’ τον Παλαιολόγο που έπεσε ηρωικά με τους λιγοστούς συμπολεμιστές του. Οι δύο ήρωες μας έγραψαν με διαφορά σχεδόν δύο χιλιετηρίδων την ίδια κοινή ιστορία. Είχαν απέναντι τους αναρίθμητα μεγαλύτερο αντίπαλο. Ήταν και στους δύο γνωστό πως η μάχη ήταν άνιση και απέλπιδα. Μπορούσαν να παραδοθούν και να σωθούν αλλά προτίμησαν τον σίγουρο θάνατο. Τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι οι Σπαρτιάτες, κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών, οι Βυζαντινοί. Ακόμη και στην πιο πρόσφατη ιστορίας μας το Όχι γιορτάζουμε που μας οδηγούσε σε έναν άνισο αγώνα και όχι το τέλος του πολέμου. Πολλές φορές ξένοι συνομιλητές μου απορούν γιατί γιορτάζουμε τη έναρξη και όχι το τέλος του πολέμου. Δεν μπορούν να αντιληφθούν πως εκείνο που τιμούμε και γιορτάζουμε είναι το διαχρονικό Όχι στον κάθε κατακτητή, το Όχι χωρίς τον ανθρώπινο φόβο και λογική, το Όχι που στις διάφορες στιγμές της ιστορίας μας αντικαταστάθηκε ισότιμα από το Ελευθερία η Θάνατος.
Αν δεν συνέβαιναν τα συγκλονιστικά γεγονότα της άνοιξης του 1453 ο Κων/νος Παλαιολόγος θα ήταν ένας ακόμη από τους πολλούς άσημους αυτοκράτορες που πέρασαν από το θρόνο του Βυζαντίου. Η μοίρα του όμως άλλα είχε σχεδιάσει και έτσι όταν ήρθε η ώρα του μεγάλου Ναι η του μεγάλου Όχι, έγραψε με τη στάση του το όνομα του με ανεξίτηλα γράμματα στην τελευταία σελίδα ενός βιβλίου που στην πρώτη του σελίδα είχε πάλι γραμμένο το όνομα Κωνσταντίνος. Ο λαός μας για 550+ χρόνια περιμένει μέσα από τους θρύλους της φυλής μας τον επόμενο Κωνσταντίνο που θα ξανανοίξει το αραχνιασμένο βιβλίο και προσθέτοντας νέες σελίδες στο τέλος, θα μπει θριαμβευτικά στην Πόλη και θα κατευθυνθεί αμέσως στην Αγια Σοφιά για το μεγάλο προσκύνημα. Ο σημερινός αφηγητής ο οποίος τυχαίνει να έζησε κάποια χρόνια από τη ζωή του στην Πόλη των ονείρων μας, δεν μπορούσε να μην επηρεαστεί και αυτός από τη λαϊκή παράδοση και έτσι, όταν άρχισε στα πρώτα βήματα της νιότης του να μουντζουρώνει στίχους σε άσπρα χαρτιά , κάπως έτσι αποτύπωσε τον καημό και τα όνειρά του.

ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ανάμνηση γλυκύτατη των παιδικών μου χρόνων
η Πόλις η Επτάλοφη, της μούσας θυγατέρα.
Την τραγουδήσαν τα βουνά, την κλάψαν τα λαγκάδια
μα κείνη πάντα ήτανε και θάναι τ' όνειρό μας
η Πόλις η Ελληνική το κέντρο της ψυχής μας
μ'αυτήνα γεννηθήκαμε κι' η Ιθάκη μας αυτή'νε.
Χρόνια πολλά περάσανε και χρόνια θα περάσουν,
μα θ'άρθη εκείνη η χρονιά, η Αγια εκείνη μέρα
που πάλι ο Δικέφαλος θ'απλώσει τα φτερά του
κι' η άτυχη ημισέληνος θε να γενεί βορά του.
Θ'αρθεί κι' ο εξαδάκτυλος ντυμένος στην πορφύρα,
θα βγεί κι' από την Πόρτα του ο Αγιος Πατριάρχης,
τα ψάρια θε να πέσουνε ξανά μεσ' το τηγάνι
κι' η Θεία η Αγιά Σοφιά και πάλι θα σημάνει.
Ας ήταν Θεέ μου ν'άκανες να τα'βλεπα και γώ,
και γώ όπως όλοι Ελληνες στο μέλλον μία μέρα.
Μέρα που θ'άρθει δεν μπορεί, θ'αρθεί και θ'άναι Τρίτη
όπως εκείνη τη χρονιά την τρισκαταραμένη
μέρα που θ'άναι όμως αυτή, μέρα ευλογημένη.
Κι' αν φτάσει η ώρα του χαμού κι' η Ιθάκη δεν ζυγώνει
κάνε να φτάσουν τα παιδιά να φτάσουν οι απογόνοι
για να τελειώσει τ’ άσχημο της μοίρας το παιγνίδι
κι' ο κύκλος πια ο βάρβαρος ας έρθει για να κλείσει.

Δεν ξέρω αν τα παραπάνω θα τα έγραφα και σήμερα. Τότε ήμουν μόλις 17 χρονών. Δεν ξέρω αν τελικά θα κλείσει ποτέ αυτός ο κύκλος. Ξέρω όμως ότι έτσι κλείνει μια αφήγηση που έγινε για να θυμίζει σε όλους εμάς τις ημέρες εκείνες που αυτός ο κύκλος άνοιξε.

28/8/07

6η Σεπτεμβρίου 1955-Η ημέρα που άνοιξε η πόρτα εξόδου για τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης




Ο υπογράφων βρίσκεται σήμερα σε αυτό τον τόπο γιατί γεγονότα και καταστάσεις τον υποχρέωσαν να εγκαταλείψει την γη των προγόνων του και να εγκατασταθεί οικογενειακώς στην Ελλάδα πριν από αρκετά χρόνια. Ο Ελληνισμός της Κων/πολης δέχτηκε πολλά χτυπήματα μέσα στον 20ο αιώνα, κτυπήματα που σαν κύριο στόχο είχαν να τον αναγκάσουν να ξεριζωθεί από τα πάτρια εδάφη αντίθετα προς κάθε άρθρο της συνθήκης της Λωζάνης που καθόριζε τα της ισότιμης παραμονής των μειονοτήτων στην Κων/πολη και στη Δυτική Θράκη. Μπορεί να άντεξε την στράτευση 31 ηλικιών το 1941 όταν οι Τούρκοι μάζεψαν σχεδόν όλο τον Xριστιανικό ανδρικό πληθυσμό και τους οδήγησαν στα βάθη της Ανατολής για να κάνουν τάχα τεχνικά έργα μέσα στο κρύο και στα χιόνια, μπορεί να άντεξε το κεφαλικό φόρο, το γνωστό βαρλίκι το 1942 όταν οι Τούρκοι φορολόγησαν ειδικά τους Έλληνες με έκτακτο φόρο πολλαπλάσιο της περιουσίας ενός εκάστου, αναγκάζοντας τον κάθε Ελληνικής καταγωγής φορολογούμενο να ξεπουλήσει σχεδόν όλη την περιουσία του σε χρονικό διάστημα 15 ημερών για να μην πάει από την μια μέρα στην άλλη στα μπουντρούμια των Τουρκικών φυλακών, αλλά τελικά η πόρτα της μεγάλης εξόδου άνοιξε την αξέχαστη για όλους εμάς νύχτα της 6ης προς την 7η Σεπτεμβρίου του 1955 όταν συνέβησαν τραγικά γεγονότα εις βάρος του Ελληνικού στοιχείου, γεγονότα που έμειναν έκτοτε γνωστά σαν " Τα Σεπτεμβριανά".
Επειδή έχω την εντύπωση ότι τα γεγονότα της 6/7 Σεπτεμβρίου 1955 στην Πόλη είναι από τις πλέον άγνωστες πτυχές της νεοελληνικής ιστορίας σε μεγάλη μερίδα των Ελλήνων και ιδιαίτερα στην νέα γενιά που αγέννητη τότε δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να τα πληροφορηθεί μέσα από τα σχολικά βιβλία, απεφάσισα να εγκαινιάσω το ιστολόγιο μου εξιστορώντας γεγονότα που άνοιξαν την πόρτα εξόδου και της δικής μου οικογένειας προς την ξενιτιά.
Πριν αναφερθούμε σε αυτά καθαυτά τα γεγονότα ας δούμε την κατάσταση του Ελληνικού στοιχείου τότε, τις διεθνείς εξωτερικές συνθήκες της εποχής, τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν στην καταστροφή και τέλος την φτιαχτή αφορμή, τότε μάλλον δεν ξέραμε τον όρο τουλάχιστον στην Πόλη, τώρα το λέμε προβοκάτσια, που άναψε το φιτίλι της έκρηξης.
Η Πόλη στα μέσα της δεκαετίας του ’50 αριθμούσε 1.000.000 κατοίκους, σήμερα φθάνει τα 13.000.000, και από αυτούς 100.000 ήσαν Ελληνικής καταγωγής, οι περισσότεροι με τουρκική υπηκοότητα και λίγες χιλιάδες Έλληνες όχι μόνο στην εθνικότητα αλλά και στην υπηκοότητα.
Αποτελούσαμε λοιπόν τότε το σχεδόν 10% του πληθυσμού αλλά αν πάμε σε αναλογία οικονομικών μεγεθών θα δούμε πως αυτό το 10% είχε την σχεδόν καθολική κυριαρχία στο εμπόριο και την βιομηχανία όχι μόνο της Πόλης αλλά και της Τουρκίας γενικότερα καθώς ανέκαθεν η Κων/πολη ήταν η μητρόπολη του γειτονικού μας κράτους. Όταν θα σας αναφέρω σε λίγο τον αριθμό των Ελληνικών καταστημάτων, των εργαστηρίων, των εργοστασίων, των εκκλησιών που καταστράφηκαν εκείνη τη νύχτα τότε θα αντιληφθείτε την επικυριαρχία των Ελλήνων στην ζωή της Κων/πολης κυρίως στον οικονομικό τομέα. Αυτή η επικυριαρχία είναι και η βασική αιτία των όσων επακολούθησαν.
Οι Τούρκοι ανέκαθεν ήθελαν να συντρίψουν το Ελληνικό στοιχείο και να το ξεριζώσουν από κει και μάλιστα για να είμαι πιο ακριβολόγος οι Νεότουρκοι όχι οι Τούρκοι της Άλωσης που κράτησαν μιαν άλλη πολιτική απέναντι σε όλες τις μειονότητες και που σκοπός του σημερινού όμως άρθρου δεν είναι η εποχή εκείνη.
Προσπαθούσαν να βρούνε διάφορες αφορμές αλλά και μεις προσπαθούσαμε με κάθε τρόπο να μην ενδίδουμε σε αυτές. Και τότε ενεφανίσθη σαν από μηχανής Θεός για τους Τούρκους το Κυπριακό. Οι Τούρκοι, με την προτροπή των Άγγλων που πιστοί στο δόγμα « Διαίρει και Βασίλευε» τους έβαλαν στο παιγνίδι από το παράθυρο, ενώ είναι γνωστόν ότι η Τουρκία από το 1878 και μετά από κυριαρχία 307 ετών εκχώρησε την Κύπρο στην Αγγλία, με την συνθήκη δε της Λωζάνης το 1923 παραιτήθηκε από όλα τα δικαιώματά της επί της Κύπρου, αυτοί οι Τούρκοι άρχισαν ξαφνικά να αποτελούν ένα μέρος των εμπλεκομένων μερών, να ανησυχούν για την τύχη των ομοθρήσκων τους στο νησί και να καταπιέζουν ξαφνικά τάχα για αντίποινα την Ελληνική κοινότητα της Πόλης. Όλοι εμείς που επισκεπτόμενοι σήμερα την Τουρκία μένουμε κατάπληκτοι από το φιλικό κλίμα και την φιλοξενία των γειτόνων μας δεν μπορούμε να φαντασθούμε ότι το 1955 φθάσαμε στο σημείο να μας απαγορεύουν να μιλάμε Ελληνικά στο δρόμο η στα μέσα μαζικής μεταφοράς κάθε δε Τούρκος που είχε οιαδήποτε διαφορά με ένα Ρωμιό αρκούσε να κάνει μία καταγγελία στο κοντινότερο αστυνομικό τμήμα ότι αυτός μίλησε κατά του Τουρκισμού και η φυλάκιση με συνοπτικές διαδικασίες ήταν γεγονός. Το καλοκαίρι λοιπόν του 1955 το καζάνι άρχισε να βράζει επικίνδυνα.
Συνεχείς διαδηλώσεις με θέμα την Ένωση της Κύπρου με την Τουρκία, καταγγελίες ότι τάχα το Πατριαρχείο μαζεύει χρήματα και τα στέλνει στην Κύπρο για να βοηθήσει την ΕΟΚΑ, πύρινη ομιλία του πρωθυπουργού Adnan Menderes στις 24 Αυγούστου του 1955 για την θέση της Ελλάδας στην Κύπρο και απειλές για προστασία του τάχα κινδυνεύοντος μουσουλμανικού πληθυσμού ήταν το κατάλληλο σκηνικό για ο,τι έμελλε να ακολουθήσει.
Τον Αύγουστο του 1955 πραγματοποιήθηκε και η Διάσκεψη του Λονδίνου, μεταξύ Ελλάδας, Μεγ. Βρετανίας και των εμπλεκομένων πλευρών για την διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Η Τουρκική κυβέρνηση μη έχοντας άλλο τρόπο να ενισχύσει τη θέση της, οργάνωσε τα Σεπτεμβριανά, με σκοπό να δείξει την ευαισθησία της Τουρκικής κοινής γνώμης στο ζήτημα.
Αφού φορτίζαμε τόσον καιρό το αμόρφωτο και βάρβαρο όχλο, έπρεπε να βρούμε και μία αφορμή για να τον κάνουμε να εκραγεί και να μην αφήσει τίποτα όρθιο στο διάβα του. Και η αφορμή δημιουργήθηκε από την ΜΙΤ, τις γνωστές μυστικές υπηρεσίες της γείτονος, όπως τεκμηριωμένα αργότερα απεδείχθη. Τα χαράματα της 6ης Σεπτεμβρίου ένας καταγόμενος από την Κομοτηνή πράκτορας, ο Octay Engin ο οποίος είχε προσληφθεί σαν φύλακας στο Τουρκικό Προξενείο στη Θεσ/νίκη, ανατίναξε μετά από οδηγίες μία ποσότητα εκρηκτικής ύλης στο προαύλιο του Προξενείου. Από την έκρηξη σπάσανε κάποια τζάμια από την παρακείμενη οικία του Κεμάλ Ατατούρκ ο οποίος ως γνωστόν είχε γεννηθεί στη Θεσ/νίκη. Εδώ θέλω να προσθέσω ότι ο Engin αργότερα έγινε και νομάρχης εις αναγνώριση των εθνικών υπηρεσιών του.
Νωρίς το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου κυκλοφόρησε σε έκτακτo παραρτήματα η εφημερίδα ISTANBUL EXPRESS με την ψεύτικη είδηση ότι οι Έλληνες στην Θεσ/νίκη πυρπόλησαν το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ και μάλιστα παρέθεταν παραποιημένες φωτογραφίες του Προξενείου μετά την έκρηξη σαν το πυρπολημένο σπίτι του Ατατούρκ.
Πιστεύετε ότι χρειαζόταν τίποτε άλλο για ξεκινήσει η μακριά νύχτα του Ελληνισμού της Πόλης;
O Τουρκικός όχλος καλά προετοιμασμένος από πριν και καθοδηγούμενος από την Τουρκική κυβέρνηση, εμφανίστηκε στις 7 το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου από το πουθενά, εφοδιασμένος με κάθε εργαλείο καταστροφής όπως λοστοί, σκεπάρνια, τσεκούρια, μαδέρια και δεν άφησε ούτε μία επιχείρηση Ελληνική όρθια, ούτε μία εκκλησία, δεν σεβάστηκαν ούτε τους νεκρούς αφού μπήκαν στα Ελληνικά νεκροταφεία άνοιξαν τους τάφους και πέταξαν τα λείψανα έξω.
Στις δε ακραίες συνοικίες και τα προάστια του Βοσπόρου μπήκαν σε σπίτια Ελληνικά, τα λεηλάτησαν, τα έκαψαν, βίασαν τις κόρες μπρος στους πατεράδες και τις γυναίκες μπρος στους συζύγους και γενικά λεηλάτησαν τις περιουσίες και τις ψυχές μας.
Και το σημαντικότερο; Όλα προετοιμάστηκαν με τρομερή μυστικότητα και κανένας από μας δεν υποπτεύθηκε τι έμελλε να γίνει ενώ οι Τούρκοι, και όχι μόνο αυτοί που συμμετείχαν στις καταστροφές, το ήξεραν.
Σας παραθέτω χαρακτηριστική μαρτυρία Ρωμιού της εποχής που 43 χρόνια μετά αφηγείται τις μνήμες του στον εκδότη σχετικού βιβλίου. Λέει λοιπόν ο κ. Συμεών Βαφειάδης:
“΄Μέρες πριν είχε ξεκινήσει η εκστρατεία κατήχησης και φανατισμού από τα τζαμιά όπου γινόταν άγρια προπαγάνδα κατά των γκιαούρηδων. Ομάδες νέων είχαν επισημάνει και σημειώσει τα σπίτια και τα καταστήματα των Ρωμιών. Την ημέρα των γεγονότων φορτηγά και λεωφορεία από την Ανατ. Θράκη κατέφθαναν στην Πόλη γεμάτα με όχλο, διαδηλωτές φορτωμένους με ξύλα, ρόπαλα κτλ. Μόλις δόθηκε το σύνθημα, οι διαδηλωτές ξεχύθηκαν στους δρόμους και καθοδηγούμενοι από τους νέους της κάθε γειτονιάς κτυπούσαν τις πόρτες των Ρωμιών, τους πετούσαν έξω, έμπαιναν μέσα και τα έκαναν γυαλιά καρφιά. Ο,τι δεν μπορούσαν να κλέψουν το κατέστρεφαν. Έμπαιναν στα σπίτια και επειδή δεν μπορούσαν να κλέψουν τα ψυγεία τα πετούσαν κάτω από τα παράθυρα. Η αρχική ιδέα ήταν να δώσουν ένα γερό μάθημα στους γκιαούρηδες. Όπως γίνεται συνήθως όμως σε τέτοιες περιπτώσεις που κυβερνά ο νόμος του όχλου, οι οργανωτές (κυβέρνηση και αστυνομία) έχασαν γρήγορα τον έλεγχο και έτσι άρχισαν τα έκτροπα.
Ένας εργοστασιάρχης κονσερβοποιίας είχε μία ωραία βίλα στο Βόσπορο. Οι διαδηλωτές αφού λεηλάτησαν το σπίτι του, το κατέστρεψαν. Έδεσαν την μητέρα του σε μεγάλη ηλικία σε καρέκλα και μετά βίασαν τη γυναίκα του μπροστά στα μάτια του.
Τον ιερέα της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη στο Γενίμαχαλέ τον έδεσαν πίσω από μία μοτοσικλέτα και τον έσερναν ενώ ο κόσμος τον κορόιδευε.
Ο ιερέας της Ζωοδόχου Πηγής εξαφανίστηκε.
Αλλά ούτε τους νεκρούς τους άφησαν απείρακτους. Ταφόπετρες κατεστράφησαν, τάφοι βεβηλώθηκαν, νεκροί ξεθάφτηκαν.
Λίγες μέρες πριν είχε ενταφιαστεί ο Ηλιάσκος, διευθυντής της Τράπεζας Ελλάδος στον οικογενειακό τάφο στο νεκροταφείο του Σισλί. Αυτός ήταν από τους πρώτους τάφους που βεβηλώθηκε, το ειδικώς κατασκευασμένο φέρετρο ανοίχτηκε και μαζί με τον νεκρό πετάχτηκε στο δρόμο. Είχε διαδοθεί ότι μέσα στο φέρετρο είχαν κρυφτεί όπλα που προορίζονταν για την Κύπρο!
Η κατάσταση στην Πόλη την επομένη 7η Σεπτεμβρίου είναι δύσκολο να περιγραφεί. Στη Μεγάλη Οδό, στο Πέρα, όλα τα καταστήματα ήταν κατεστραμμένα και όλα τα εμπορεύματα πεταμένα στο δρόμο. Για να περπατήσει κανείς έπρεπε να ανεβοκατεβαίνει σε λόφους από υφάσματα, γουναρικά, σπασμένα γυαλικά και τζάμια από τις βιτρίνες, πεταμένα τρόφιμα , αναποδογυρισμένα ψυγεία και άδεια χρηματοκιβώτια. Εικόνα βιβλικής καταστροφής.
Οι περισσότερες Ελληνικές εκκλησίες καμένες, τα ιερά δισκοπότηρα πεταμένα στους δρόμους αφού την προηγούμενη νύχτα ο άγριος όχλος τα χρησιμοποίησε σαν ουροδοχεία. Το ότι ζήσαμε εκείνο το βράδυ οι Έλληνες οφείλεται στο γεγονός ότι η Τουρκική κυβέρνηση τρομοκρατημένη από το μέγεθος της καταστροφής και την απώλεια ελέγχου της κατάστασης, κήρυξε γύρο στα μεσάνυχτα το στρατιωτικό νόμο.
Αν σκεφτεί κανείς ότι η διάρκεια των γεγονότων ήταν μόνο 4-5 ώρες, αναρωτιέται πως κατάφεραν να κάνουν τόσες τρομερές ζημιές.”

Δεν θέλω άλλο να αναφερθώ λεπτομερώς στο σκηνικό των καταστροφών. Άλλωστε πέρασαν ήδη 52 χρόνια από τότε και σήμερα υποτίθεται πως αναπνέουμε τον αέρα μιας άλλης εποχής. Το μέγεθος της καταστροφής αλλά και το μέγεθος της Ελληνικής κοινότητας της Κων/πολης το δίνει η απογραφή των ζημιών της νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου της Πόλης. Εκείνη λοιπόν την νύκτα κατεστράφησαν:
-2.600 Σπίτια
-4.348 Καταστήματα, ένα από αυτά ήταν και του πατέρα μου γιαυτό είμαι τώρα εδώ.
-110 Ξενοδοχεία
-27 Φαρμακεία
-21 Εργοστάσια
-73 Εκκλησίες
-35 Σχολεία
- 3 Εφημερίδες
- 5 Αθλητικά Σωματεία
Τα παραπάνω στοιχεία δεν περιλαμβάνουν ασφαλώς ούτε τις δολοφονίες ούτε τους βιασμούς. Δεκαέξι Έλληνες δολοφονήθηκαν ( ο 90χρονος Φώτης Μαντάς κάηκε ζωντανός) , 32 τραυματίστηκαν και οι βιασμοί ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες.
Όσα έγιναν εκείνη τη νύχτα δικαίωσαν τους εμπνευστές της και τους σκοπούς τους.
Η μεγαλύτερη όμως καταστροφή έγινε στις ψυχές των Ελλήνων που φοβισμένοι, κουρασμένοι μη αντέχοντας πάλι να ξεκινήσουν από την αρχή χωρίς καμία σιγουριά για το μέλλον, άρχισαν κατά χιλιάδες να αναχωρούν από τη γη των προγόνων, των μύθων και των παραδόσεων.
Έτσι πράγματι αυτή η νύχτα δικαιώνει τον τίτλο του σηερινού άρθρου. Εκείνη τη νύχτα άνοιξε η πόρτα για την μαζική έξοδο του Ελληνισμού της Κων/πολης. Του Ελληνισμού που αριθμεί σήμερα μόλις και μετά βίας 2000 ψυχές γερόντων, απόρων, αρρώστων και που με μαθηματική ακρίβεια θα μηδενιστεί στο σύντομο μέλλον.
Και η Ελλάδα θα αναρωτηθεί κανείς, τι έκανε την επόμενη μέρα; Βέβαια τώρα, έτσι σοφός που έγινα με τόση πείρα που λέει και ο Καβάφης δεν θα είχα και δεν έχω καμία απορία. Κατ΄αρχάς η Ελλάδα ζούσε εκείνη την εποχή γύρο από την κλίνη του άρρωστου Πρωθυπουργού Παπάγου και όσο δυναμική και δραστήρια μπορούσε να είναι στην λεγόμενη εποχή του Ωνάσειου, άλλο τόσο μπορούσε να είναι και τότε. Τώρα που το σκέφτομαι επειδή και τα Ιμια δημιουργήθηκαν σε παρόμοιες περίπου καταστάσεις, ίσως ο παραλληλισμός να μην είναι και τόσο συμπτωματικός αν λάβουμε υπ’οψιν και την διαχρονική επίδοση της Τουρκικής Διπλωματίας. Απλώς σας θυμίζω, τα γεγονότα έγιναν την 6η Σεπτεμβρίου επί Παπάγου και την 5η Οκτωβρίου, ενώ ακόμη ο Παπάγος είναι εν ζωή, ο Βασιλεύς Παύλος αναθέτει τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης στον τότε Υπουργό Δημ.Εργων Κ. Καραμανλή επειδή ο άρρωστος Πρωθυπουργός δεν μπορούσε να εκτελέσει τα καθήκοντά του.
Η τότε κυβέρνηση, αιφνιδιασμένη και κείνη, μαθαίνει την άλλη μέρα τα γεγονότα. Ως συνήθως σαν πολιτισμένο κράτος που είμαστε δεν διανοούμαστε καμία μορφή αντιποίνων στους Τούρκους της Δυτ. Θράκης, και καλά κάνουμε και περιοριζόμαστε σε διαβήματα διαμαρτυρίας και καταφεύγουμε στους συμμάχους μας, την Αγγλία και την Αμερική για να βρούμε το δίκιο μας. Μάλιστα η Ελλάς ζητά την σύγκλιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την εξέταση γενικά του Κυπριακού προβλήματος και των σχετικών επιπτώσεων. Δεν θα σας αναφέρω τις αντιδράσεις από την άλλη πλευρά. Θα αρκεστώ να παραθέσω ορισμένα δημοσιεύματα του τύπου της εποχής. Γράφει η Ακρόπολις την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 1955:
“ Βρετανοί, τώρα βλέπομεν κάτι που ομοιάζει με εφιάλτην .Βλέπομεν εσάς να σκύβετε εις το αυτί του κ. Ζορλού, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, και να του ψιθυρίζετε τα εξωφρενικά συνθήματά του για την Κύπρο. Η καρδιά των Ελλήνων έχει πληρωθεί πικρίας και το δηλητήριο της απογοητεύσεως έχει προ πολλού ενσταλαχθή εις τας ψυχάς των. Έκπληκτοι οι κάτοικοι αυτής της χώρας διερωτώνται: Μα είμεθα εμείς ελεύθερον κράτος η αποικία των Άγγλων και των Τούρκων; Είμεθα ισότιμος συμμαχική χώρα η κατ’εξαίρεσιν εξ όλης της Ατλαντικής Συμμαχίας αποτελούμεν εταίρον δευτέρας κατηγορίας, ο οποίος οφείλει να δέχεται άφωνος και χωρίς βοήθειαν κολάφους και προπηλακισμούς από τους άλλους εταίρους; Μετά τον εμπαιγμόν και την εγκατάλειψιν, ήρθε τώρα ο δαρμός και η περιφρόνησις. Αλλά διατί αυτή η ειδική μεταχείρισις και ως πότε θα την υφιστάμεθα;”
Γράφει η Ελευθερία την Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου 1955:
“Το εκπληκτικότερον πάντων είναι η ταυτόσημος επιστολή του κ.Ντάλλες, ο τότε ΥΠΕΞ της Αμερικής, που εστάλη εις τον κ. Παπάγον και τον κ. Μεντερές,που θέτει τους θύτας, τους φονείς, τους κακούργους, τους λεηλάτας, τους βασιβουζούκους, τους αντίχριστους και τα θύματα εις την ίσην μοίραν. Και ομιλεί ο κ. Ντάλλες από του ύψους των δολλαρίων του, ως εάν είχεν εμπρός του δύο αλληλοσυμπλεκομένους υπηρέτας του υποστατικού του. Και κάτι χειρότερον: τάσσεται παρά τω πλευρώ της Αγγλίας εις το ζήτημα της Κύπρου, και στηρίζει το πλαστόν αγγλικό επιχείρημα, ότι η απελευθέρωσις της νήσου προκαλεί ρήξιν μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.”

H προσφυγή της Ελλάδος στον ΟΗΕ τελικά στις 21 Σεπτεμβρίου απορρίπτεται και η εφημερίς Τα Νέα γράφει στις 22 Σεπτεμβρίου:
“Το έγκλημα, το μεγαλύτερο και βρομερώτερο έγκλημα της μεταπολεμικής ιστορίας έγινε χθές. Θύμα του εγκλήματος είναι η χώρα μας την οποίαν με τόσον άτιμους μεθόδους διαχειρίζονται τώρα οι Σύμμαχοι. Πρόκειται περί κηλίδος,η οποία θα μείνει αιωνίως στα μέτωπα των χωρών που επρωτοστάτησαν εις την κίνησιν δια της οποίας επεδιώκετο η απόρριψις της προσφυγής μας και προ πάντων της Αμερικής, της μεγάλης Δημοκρατίας της Αμερικής η οποία επρόδωσεν ούτω όλην την δημοκρατικήν παράδοσιν.”

Θα μπορούσα να παραθέσω δεκάδες άλλα αποσπάσματα αλλά δεν νομίζω ότι θα προσέθετα τίποτα άλλο σε αυτή την πτυχή. Απλώς επειδή ουδέν κακόν αμιγές καλού πιθανόν η χλιαρή στάση, χωρίς κανένα δυναμισμό, που κράτησε τότε η χώρα μας οφέλησε τελικά την Ελληνική μειονότητα γιατί ο φανατισμός των Τούρκων εκείνη την εποχή ήταν τόσο ανεξέλεγκτος που αν γινόταν οποιαδήποτε κίνηση αντιποίνων, εμεις μάλλον δεν θα υπήρχαμε τώρα.
Βέβαια οι αριθμοί είναι αμίληκτοι σε βάρος όλων των Ελληνικών κυβερνήσεων απο το 1955 έως σήμερα. To1955 κατοικούσαν 100.000 Έλληνες στην Κων/πολη και στην Δυτική Θράκη 85.000 Μουσουλμάνοι. Σήμερα όπως προανέφερα ζουν στην Κων/πολη μόλις και μετά βίας 2.000 ομογενεις. Στην Δυτική Θράκη οι 85.000 έχουν γίνει 150.000 επισήμως και ανεπισήμως πολλοί περισσότεροι.
Τα συμπεράσματα για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας αφήνονται στην κρίση κάθε λογικού αναγνώστη που γνωρίζει αριθμητική.

Τελειώνοντας θα ήθελα να σας γνωρίσω ότι για το σημερινό μου κείμενο, εκτός από προσωπικές μνήμες και οικογενειακές αφηγήσεις, πήρα χρήσιμα βοηθήματα από το βιβλίο με τίτλο " Σεπτεμβριανά-Η νύχτα των κρυστάλλων του Ελληνισμού της Πόλης"
Των κρυστάλων εκείνων ο ήχος, καθώς τα κατέβαζε κάτω σπάζοντάς τα ο Τουρκικός όχλος, θα μείνει παντοτινός απόηχος στα αυτιά ενός 5χρονου τότε παιδιού , που κουκουλωμένο στο κρεββάτι του προσπαθούσε να μην ακούει ούτε τις βιτρίνες που έσπαζαν ούτε τον όχλο που αλλαλάζοντας έψαχνε μέσα στα στενά για τα προσημειωμένα Ελληνικά καταστήματα. Ενός παιδιού που ακολουθώντας τους νόμους της φύσης μεγάλωσε και στέκεται τώρα μπροστά σας εξιστορώντας τα γεγονότα της αξέχαστης εκείνης νύχτας που χάραξαν την πορεία και του δικού του πεπρωμένου καθώς ένα χρόνο ακριβώς αργότερα, την 6η Σεπτεμβρίου του 1956, το απόγευμα, μπήκε στο πλοίο της μεγάλης φυγής και γυρίζοντας πίσω το βλέμμα εγκλώβισε για πάντα στην καρδιά του, τον τρούλο της Αγιά Σοφιάς καθώς ο ήλιος του δειλινού τον στόλιζε με πορφυρές ανταύγειες εκεί που η άκρη της Ευρώπης σμίγει με το Βόσπορο.

22/8/07

ΒΟΣΠΟΡΟΣ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ


Οταν έπρεπε να διαλέξω ένα όνομα για το προσωπικό μου ιστολόγιο σκεφτόμουν τι είναι αυτό που έχει επιρρεάσει περισσότερο τη ζωή μου και χωρίς πολύ σκέψη κατέληξα ότι η αναχώρηση από τη γη των προγόνων, κάπου εκεί σε μια άκρη του Βόσπορου, άλλαξε τα πάντα στη μοίρα μου.
Ο Βόσπορος που είναι για πάντα στην καρδιά μου ας δροσίζει με την αύρα του και κάθε ευγενικό επισκέπτη που κτυπά την πόρτα αυτής της φιλόξενης στέγης που προς το παρόν στεγάζει την ασήμαντη ταπεινότητα μου.


Πληροφορίες

Η φωτογραφία μου
Με ρίζες στις χαμένες πατρίδες, Νεάπολη Καππαδοκίας και Τραπεζούντα του Πόντου, γεννημένος στο Βόσπορο, μοναχικός ταξιδιώτης σε φιλελεύθερα μονοπατια. Πάντα με την ελπίδα αυτού που δεν ήρθε ακόμη, αλλά πάντα με τη βεβαιότητα πως κάποτε θάρθει..